Zero base

FM- en AM-frequenties werden tot halverwege de jaren zeventig alleen door publieke omroepen gebruikt. Begin jaren negentig groeide het aantal commerciële radiostations aanzienlijk en ontstond gebrek aan frequentieruimte om aan de vraag te kunnen voldoen. Inmiddels was ook duidelijk dat modernere technieken het spectrum efficiënter kunnen benutten. In 1997 is daarom door de Minister van V&W de toezegging gedaan om het radio-spectrum geheel opnieuw (vanaf een nul-situatie: ‘zero base´) in te delen, zodat er maximale ruimte geschapen wordt voor commerciële radio. Omdat de huidige uitzendrechten van commerciële omroepen verliepen op 1 september 2001 was het de bedoeling dat de herverdeling nog voor deze datum aanvingen. Deze datum is echter niet gehaald.

Omdat een FM-zender slechts een beperkt bereik heeft, zijn verschillende frequenties samengevoegd tot pakketten. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat het volgende werd aangeboden:

Tegelijkertijd wordt ook de ruimte voor de publieke omroep anders ingedeeld. Zo zal Radio 1 van de AM band verdwijnen. In de FM-band zijn ook enkele verschuivingen en wordt er ruimte vrijgemaakt voor regionale commerciële publieke lokale radio voor minderheden.

Het was de bedoeling om de frequenties te veilen, de landelijke FM-frequenties handmatig en de niet-landelijke en AM-frequenties elektronisch. De vergunningen hebben een looptijd van 8 jaar, een gelijke periode als voor de landelijke publieke omroepen zal gelden.

Commissie Bouw

Naar aanleiding van een groots opgezette campagne van de commerciële radiostations en een daarop volgende politieke discussie is de Commissie Commerciële Radiofrequenties - meestal aangeduid als de Commissie Bouw - aan het werk gezet. Deze commissie heeft voorgesteld om het aantal landelijke frequentiepakketten te vergroten tot 10 waarbij de bestaande radiostations hun vergunning, tegen betaling, kunnen behouden. Zo wordt er ruimte gecreeerd voor 3 nieuwe landelijke radio-omroepen. Dit gaat evenwel ten koste van de voor niet-landelijke omroep beschikbare frequentieruimte en deels ook ten koste van het bereik van de zenders. Van de 10 pakketten hebben er 7 een bereik van ongeveer 2/3 van de bevolking en 3 een bereik van ongeveer de helft van de bevolking.

Het voorstel van de Commissie Bouw is door het kabinet echter afgewezen omdat het juridisch niet haalbaar is. Naar aanleding daarvan is wederom discussie ontstaan met de Tweede Kamer over de wijze van verdeling.

November 2001 heeft de rechter een uitspraak gedaan dat de frequentie-uitgifte voor september 2002 moet zijn afgerond. Hierop heeft het kabinet besloten om een tijdelijke uitgifte van frequenties te doen.

Tijdelijke uitgifte

Begin februari heeft het kabinet besloten de defintieve verdeling uit te stellen tot 1 september 2003. Wel is besloten om tijdelijke vergunningen uit te geven op basis van de nieuwe indeling. Alleen is besloten om het economisch minst aantrekkelijke pakket, pakket nr. 9, te verdelen, een deel wordt gebruikt om de overige twee nieuwe landelijke pakketten te versterken en de rest wordt gebruikt om niet landelijke FM-frequenties aan te vullen. Dit betekent dat er 9 pakketten voor landelijk gebruik over blijven, waarvan er 2 zijn voor nieuwkomers.

Het uiteindelijke voorstel houdt in dat de huidige 7 landelijke commerciële radio-omroepen en de regionale commerciële radio-omroepen kunnen hun vergunning tot die tijd verlengen. Daarnaast is er ruimte voor 2 nieuwe landelijke commerciële radio-omroepen en een aantal niet landelijke omroepen.

De omroepen die ervoor kozen om hun vergunning te verlengen zouden hiervoor moeten gaan betalen. De overige frequentiepakketten zouden via een vergelijkende toets worden verdeeld.

Gerechtelijke uitspraak

Veronica, ID&T en Radio Nationaal maakten bij de rechter bezwaar tegen deze tijdelijke verdeling. Op 24 juli 2002 deed de rechter een opmerkelijke uitspraak. De tijdelijke verdeling moet worden gestopt. De frequenties moeten -conform het oorspronkelijke kabinetsstandpunt- voor een periode van 8 jaar worden geveild. De nieuwe verdeling moet uiterlijk 1 februari 2003 effectief zijn. Daartoe moet de overheid uiterlijk per 16 september 2002 de veiling bekendmaken.

Dit besluit viel niet best bij de nieuwe regering, die een vergelijkende toets voorstaat. Om dit toch nog mogelijk te maken is met spoed het "Frequentiebesluit" aangepast. De rechter is vervolgens gevraagd om zijn uitspraak te herzien.

De rechter heeft vervolgens bepaald dat de vergunningen uiterlijk 1 juni 2003 moeten zijn verleend voor een periode van 8 jaar. De vergunningen mogen door middel van een vergelijkende toets worden verdeeld, waarbij ook een financieel bod mag worden gevraagd.

Mocht blijken dat de datum van 1 juni 2003 niet haalbaar is, dan moeten de frequenties toch tijdelijk worden verdeeld.

Vergelijkende toets

Het kabinet Balkenende besloot hierop de vergunningen te verdelen op basis van een vergelijkende toets. Van de negen te verdelen F-vergunningen zijn er 5 "ingekleurd". De inkleuring is als volgt.

Aantal
Vergunningen 		Inkleuring
1 Nieuwszender.
1 Klassieke muziek of jazz.
1 Europese muziek met de nadruk op Nederlandstalig.
2 Doelgroepzenders.
4 Geen inkleuring.

Op verzoek van de Tweede Kamer is een Commissie van wijzen ingesteld die de procedure voor het vergelijken van de biedingen mag bepalen.

Einduitslag

De einduitslag voor de FM-pakketten zag er als volgt uit:

Pakket Winnaar Geboden prijs
A1
(ongekleurd) 		Sky Radio EUR 56.025.000
A2
 Gouwe oude zender van Sky Radio EUR 33.600.000
A3
(ongekleurd) 		Noordzee FM EUR 80.400.000
A4
(Nieuws) 		Business Nieuws Radio EUR 1.320.000
A5
(Recent bijzonder) 		ID&T EUR 2.500.336
A6
(ongekleurd) 		Radio 538 EUR 57.000.001
A7
(ongekleurd) 		Yorin EUR 32.892.000
A8
(klassiek/jazz) 		Arrow Jazz Dit kavel werd bij de eerste verdeling niet uitgegeven. Dit kavel is later alsnog uitgegeven.
A9
(Nederlands/Europees) 		Holland FM EUR 32.892.000